Bugün, Engelliler Günü dolayıyla, engelli bireylerin yalnızca yasal haklara sahip olmasının
yetmediğini; bu hakların gündelik yaşamda uygulanabilir, güvenli ve erişilebilir hâle gelmesi
gerektiğini bir kez daha vurguluyoruz. 2025 Uluslararası Engelliler Günü’nün teması
“Toplumsal İlerlemeyi Sağlamak İçin Engellileri Kapsayan Toplumların Geliştirilmesi”
olarak belirlenmiştir.
20 Kasım’da İzmir’de yaşanan trajik olay hepimizi derinden sarsmıştır. Gaziemir’de, doğuştan
ağır engelli olduğu belirtilen 30 yaşındaki kadın, iddialara göre kendi babası tarafından
öldürülmüş, baba da aynı silahla intihar etmiştir. Yakınlarının ifadelerine göre baba hem kendi
sağlık sorunları hem de “kızına artık bakamayacağı” düşüncesiyle büyük bir çıkmaz
yaşamaktaydı. Bu korkunç olay, bakım yükünün ailelere bırakılmasının, sosyal destek
mekanizmalarının zayıflığının, psikososyal desteğin yokluğunun ve koruyucu hizmetlerdeki
eksikliklerin nasıl yıkıcı sonuçlar doğurabileceğini acı bir biçimde ortaya koymuştur. Bu olay;
maddi, sosyal ve psikolojik yüklerin devleti yönetenler tarafından yeterince hafifletilmediği bir
ortamda, engelli bireylerin ve ailelerinin ne kadar savunmasız kaldığını gösteren dramatik bir
örnektir.
Kamu binaları, okullar ve sağlık merkezleri hâlâ tam erişilebilir değil. Toplu taşıma, duraklar ve
şehir içi çevre düzenlemeleri engelli bireylerin bağımsız yaşamını desteklemiyor, sesli anons
sistemleri bile yetersiz. Ev içi erişilebilirlik ve bağımsız yaşam araçları sürdürülebilir bir politika
hâline getirilebilmiş değil. Evde bakım hizmetleri sürdürülebilir değil; nitelikli personel ve düzenli
denetim eksik. Rehabilitasyon, koruyucu hizmetler ve kriz destek mekanizmaları zayıf. Ailelerin
“ben olmazsam çocuğuma kim bakar” korkusu, sistemsel bir sorunun göstergesi. Kamu
kurumlarının internet siteleri ekran okuyucularla uyumlu değil; birçok hizmet engelli birey
tarafından kullanılamıyor. E-devlet uygulamalarında görme, işitme veya zihinsel engeli olan bireyler için rehberlik eksiklikleri var. İşaret dili çeviri desteği, kolay okuma modu, sesli
yönlendirme, sade ara yüz gibi evrensel erişim standartları büyük oranda uygulanmıyor. Dijital
başvurular, sağlık randevuları, sosyal yardım sistemleri ve ulaşım uygulamalarının çoğu engelli
bireylerin ihtiyaçlarına göre tasarlanmıyor. Teknolojik destek cihazları (akıllı bastonlar, artırılmış
iletişim araçları, akıllı ev sistemleri vb.) için uygulanan destekler oldukça sınırlı.
Engellilerin toplumsal yaşama tam ve eşit katılımının sağlanabilmesi için yalnızca bir sosyal
sorumluluk değil; daha adil, üretken ve dayanıklı bir toplum inşa etmek temel şarttır. Eğitimden
istihdama, erişilebilirlikten dijital kapsayıcılığa kadar tüm alanlarda bariyerleri kaldırmak;
politika yapıcıların, yerel yönetimlerin ve sivil toplumun ortak iradesini ve mevcut kaynakların
tek elden planlanarak uygulanmasını gerektirir.
Biz İYİ Parti olarak farklılıkların zenginlik olduğuna inanıyor, engellilerin karar alma süreçlerinde
etkin şekilde yer aldığı, hak temelli ve kapsayıcı bir toplumun mümkün ve erişilebilir olduğunu
vurguluyoruz.
Çağrımız; koruyan, eriştiren ve destekleyen bir politika uygulanmasıdır. Engelli bireylerin yalnız
bırakılmadığı, bakım yükünün ailelerin omzunda bir kriz hâline dönüştürülmediği, fiziksel ve
dijital erişimin bir lütuf değil zorunlu standart olduğu bir sistem kurulmalıdır. Bu çerçevede;
* Ekonomik güçlük içinde olan ve harcamaları gittikçe artan engellilerin ve ailelerinin aldığı
evde bakım aylığının (11.702 TL) ve engelli aylığının (4.302,61 TL- 6.453,91 TL) mevcut
ekonomik koşullara uygun düzeye getirilmeli,
* Özel sektör işyerlerinde %3, kamu işyerlerinde ise %4 olan engelli istihdamı oranları
artırılmalı,
* 18 yaşını dolduran engelli bireylerin istihdam edilememesi halinde, hane içi gelir kriteri
uygulanmadan kendilerine engelli aylığı bağlanmalı,
* Nadir hastalığı olan çocukların ilaçlara erişiminde yaşanan güçlükler giderilmeli,
* Engellilerin ve bakım sorumluluğunu üstlenenlerin, geleceğe güvenle bakmasını
sağlayacak, engellilerin bağımsız yaşamalarını destekleyecek her türlü kişisel destek sistemini de içine alacak ve ilgili STK’lar ile koordine edilen geniş kapsamlı bir Bakım Sigortası Yasası
çıkarılmalı,
* Engelliler için yıpranmadan dolayı erken emeklilik hakkı tanınmakla birlikte, yıpranma süresi
emekli tazminatı ve emekli aylığına da yansıtılmalı,
* Hem cinsiyet temelli hem de engellilik temelli ayrımcılıkla mücadele etmek zorunda kalan ve
yaşadıkları bu çifte eşitsizlikten dolayı toplumsal hayatta yer almaları daha da zorlaşan kadın
engellilerin önündeki olumsuz etkenler ortadan kaldırılmalı,
* Engelli çocuğuna bakan annelere “sigortalanma ve emeklilik hakkı” verilmeli,
* Erişilebilirlik – fiziksel, dijital, teknolojik – ulusal ölçekte zorunlu standart haline getirilmeli ve
sıkı denetime bağlanmalı,
* Dijital devlet hizmetleri, evrensel erişilebilirlik standartlarına uygun hâle getirilerek her engel
türüne göre uyarlanmalı,
* Engelli bireylerin politika süreçlerine doğrudan katıldığı katılımcı karar mekanizmaları
kurulmalıdır.
* Toplumda engelli bireylere yönelik genellikle merhamet eksenli ve aşırı koruyucu
yaklaşımların, engelli bireylerde oluşturduğu olumsuz psikolojik baskıyı ortadan kaldırmak için;
toplum-engelli birey iletişimini doğru bir empatik düzleme oturtacak çalışmalar yapılacaktır.
Engelli Hakları Günü’nde bir kez daha vurguluyoruz:
Engelli bireyler için gerçek anlamda erişilebilir, güvenli ve destekleyici bir Türkiye mümkündür
— yeter ki irade
İYİ Parti Kadın, Aile ve Sosyal Hizmetler Başkanı
Yalova İl İlçe Başkanlıkları
Genel bildirisidir.
Yalova İyi Parti Kadın Aile Sosyal Hizmetler Başkanı
İlknur Kendir
MİRAY HABER
